niedziela, 25 sierpnia 2019

Nieprzenikniony umysł mordercy. Recenzja książki / reportażu "Mindhunter" J. Douglasa i M.Olshakera


Notoryczni zabójcy, seryjni mordercy, gwałciciele, dewianci, czy ci zabijający pod wpływem psychozy lub chorego wyobrażenia konieczności wypełnienia misji i woli wyższej istoty. To nieciekawa, daleko odbiegająca nawet od progu człowieczeństwa zbieranina indywiduów, spaczonych przez zło, zniszczonych przez wychowanie i naznaczonych przez biologizm – odpowiednie ukształtowanie układu nerwowego i predyspozycje genetyczne, istot, które kiedyś miały prawo nazywać się ludźmi. Teraz jednak niezmierzona krzywda popełniona drugiemu człowieku, której bestialstwa i okrucieństwa żadne określenia stworzone z dziesiątek liter alfabetu i znaków interpunkcyjnych, nie mogłyby w żaden sposób opisać, same narzucają to, jak nazwać tych pochłoniętych przez mrok dewiantów. Bo to nic innego ,jak bezimienne zło, bezosobowa, obca siła okalana przez powłokę z ludzkiego ciała. Problem seryjnych zabójców, morderców, gwałcicieli, czy innego typu niebezpiecznych przestępców, to problem, z którym od dziesiątek lat na poważnie mierzy się cała ludzkość. Zabijaliśmy od dawna, odtąd, odkąd człowiek zaczął dzielić swoją przestrzeń z innymi przedstawicielami swojego gatunku, oraz w głównej mierze odkąd zaczął zauważać innych wokół siebie. 



Od kiedy my osobniki ludzkie, gdy jeszcze jako przedstawiciele jednego z wielu gatunków Naczelnych wymknęliśmy się ewolucji dużej rodziny Człowiekowatych i podążyliśmy ku rozwojowi, własną ścieżką, prowadząc nas do momentu, w którym, jako Homo Sapiens jesteśmy dzisiaj, tu i teraz, zaczęliśmy żyć w grupach i skupiskach wraz z innymi rówieśnikami, a co najważniejsze, jako istoty rozumne wraz z rewolucją agrarną zaczęliśmy tworzyć coraz większe osady. Potem wraz z biegiem czasu kultywowane rolnicze zbiorowiska przerodziły się w wioski, miasta państwa-miasta, narody, aż w końcu dojrzeliśmy do rangi Cywilizacji globalnej. Egzystując pośród innych Homo Sapiens, człowiek zaczął przejawiać różne zachowania i stany emocjonalne. Umiejętność abstrakcyjnego myślenia, samoświadomość, inteligencja, zdolność komunikowania się z inną istotą ludzką dzięki aparatowi mowy, tzw. myślenie grupowe w ujęciu konformizmu, oraz inne cechy fizjologiczno-behawiorystyczne wpłynęły na ,,widzenie siebie” i rozwój osobisty człowieka wśród pozostałych przedstawicieli tego samego gatunku. Życie w społeczności: od urodzenia – etap kształtowania rozwoju osobistego, do wieku dorosłego - gdy system wartości wyniesiony z wcześniejszych lat jest, a raczej powinien być, w pełni ukształtowany, weryfikuje to jakim jesteśmy człowiekiem, jaką mamy osobowość, jakie przejawiamy skłonności. Wychodzi wtedy na jaw to do czego jesteśmy zdolni. Osobnicze cechy wplatają się w środowisko, w którym się żyło. Ono z kolei nas dość istotnie ukształtowało. Sytuacja się zapętla, niczym w ciągu przyczynowo-skutkowym. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, dlaczego zabijamy innych ludzi. Dlaczego często na jednym morderstwie, napaści, kradzieży i gwałcie się nie kończy. Mówiąc lekko sarkastycznie, nawet Freudowi się to nie śniło, zabójstwo goni zabójstwo, ciało za ciałem i tak w kółko. I tylko po to, aby nakarmić swoje wynaturzone ,,Ja” - tę perwersję, która często zrytualizowana jest w swej procedurze i pełni wyraźnie funkcję stabilizującą. Niebezpiecznie dla społeczeństwa robi się wtedy, gdy ilość pozbawionych przez danego nikczemnika życia osób przekroczy – w zależności od kontynentu, norm i przepisów prawnych tam ustanowionych – 3 lub 4. O takim zabójcy mówi się wtenczas ,,seryjny morderca”. A seryjni mordercy pozbawiają życia do chwili, gdy popełnią prosty błąd, który niszczy ich ,,piękne plany"; gdy stwierdzą, że spełnili ,,swoją powinność”, więc oddają się w ręce sprawiedliwości - co zdarza się rzadko, bądź gdy czekają aż śledczy sami wpadną na ich trop, czy z wielu innych dziwacznych pobudek. W przeciwnym razie ,,seryjny morderca” będzie zabijał aż do przysłowiowej śmierci. 

Una araña encima de una mano de un cuerpo

Pojęcie ,,seryjny morderca” weszło do świadomości społeczeństwa i systemu sprawiedliwości w latach 70-tych XX wieku, głównie za sprawą nagłośnionych przez media spraw kryminalno-śledczych dotyczących morderstw i charakterystycznego postępowania głównie Teda Bundy’ego i Sama Berkowitza, działających na terenie USA. Możemy nie zdawać sobie z tego sprawy, ale seryjni mordercy zabijający w konkretnym dla siebie celu, np.: sprawowania absolutnej kontroli nad ofiarą, poniżenia jej, wyładowania swej frustracji i gniewu np. wobec określonego typu kobiet, krzywdzenia i gwałcenia pośmiertnego związanego z osiągnięciem najwyższego uniesienia seksualnego, istnieją od setek, jak nie więcej, lat, jednak do czasu rewolucji w technikach przekazu informacji i kultury masowej nikt na ten haniebny proceder nie zwracał zbyt większej uwagi. W dzisiejszym, coraz prężniej rozwijającym się świecie, gdzie teoretycznie ,,seryjnemu mordercy” powinno być trudniej zaistnieć: błyskawiczna wymiana danych, fora społecznościowe, wszechobecny Internet, czy w końcu monitoring powinny uniemożliwić mu skryte i skuteczne działanie, szacuje się, że co roku w każdym kraju pojawia się taki typ zabójcy. Nawet, nie wierząc tym statystykom na słowo, i zakładając, że jest to dwóch, góra trzech seryjnych morderców lub potencjalnych seryjnych morderców na każdy kontynent rocznie, to i tak statystyki te powalają każdego, kto w tą tematykę się zagłębi; ba, każdego kto ceni sobie ludzkie życie. Z takim problemem musieli zmierzyć się John E. Douglas oraz Mark Olshaker - głównie pierwszy z nich, którzy tropieniem seryjnych morderców i badaniem ich umysłów zajmowali się na co dzień. W skompensowany, szczery, ale i przytłaczający okrutnością przytaczanych w publikacji prowadzonych śledztw i przypadków dewiacji osobowości sprawców, i skrajnych skrzywień ludzkiej psychiki, sposób, poznajemy historię i efekty ich pracy. A jako całość zamyka się ona w dziele o charakterze biograficzno-psychologicznym, z zacięciem najlepszego kryminału, w: "Mindhunter. Tajemnice elitarnej jednostki FBI". To na podstawie tejże publikacji powstał jeden z najbardziej szanowanych produkcji serialowych ostatnich lat: "Mindhunter", od platformy Netflixa, który 16 sierpnia 2019 roku zadebiutował z drugim sezonem. 

Praca Johna Douglasa, która dała możliwość czytelnikowi zajrzeć głęboko, niczym nieproszony intruz, w umysły ludzi, których określenie ,,człowiekiem” pasuje tylko z ,,fizjologicznego” punktu widzenia, jako okrycia, które nosi na sobie mający zwyrodniałą osobowość, z zanikiem uczuć wyższych, ludzki dewiant, spaczony, wynaturzony przez zło człek, jest jak autor podkreślał ,,podróżą w jądro ciemności" – w nieznane meandry i zawirowania naszej psychiki. Tam czyha niebezpieczna tajemnica i nieznane; tą ciemnością jest mroczna siła ,,każąca” teoretycznie najzwyklejszym w świecie ludziom krzywdzić, gwałcić, prześladować i zabijać. Największym plusem książki, co odróżnia ją znacząco na korzyść od zaadaptowanego serialu Netflixa jest opisywanie przez Douglasa, nie wiedząc w dalszym ciągu, jaką w tworzeniu tego solidnego tworu rolę miał Mark Olshaker, przypadków działań seryjnych bądź zwykłych morderców i stwarzanie ich ,,profilu sprawcy” z uwzględnieniem modus operandi, sygnatury, zachowania, potencjalnych cech osobowości zbrodniarza, głównie poprzez posiłkowanie się materiałem dowodowym i licznymi wydedukowanymi poszlakami z miejsca morderstwa, czy obszaru porwania. Stanowiło to, w krótkim przybliżeniu około 80% objętości publikacji. Resztę tworzyła historia życia Johna Douglasa, bohatera "Mindhuntera" i głównego jego narratora, jedną z najważniejszych person w historii psychologii kryminalistycznej, behawiorystyki i propagowania techniki profilowania osobowości sprawcy morderstw tudzież przestępstw, wykorzystywanej jako materiał oskarżeniowy i istotny w śledztwie. Douglasa poznajemy począwszy od lat młodzieńczych, poprzez służbę w wojsku, aż do Studiów Psychologicznych, jego wstąpienia do FBI, i w końcu stania na czele Jednostki Wsparcia Dochodzeń, która dzisiaj uznawana jest za najważniejszą tego typu organizacją na świecie.

Z perspektywy całości szokującego, pochłaniającego czytelnicze zmysły i mrocznie ciekawego literackiego "Mindhuntera", jego lekką wprawiającą w dysonans ujmą są ostatnie rozdziały publikacji, gdy Douglas wyraźnie ze zbytnią skrupulatnością omawia z pozoru prozaiczne historie morderstw, prześladowań, porwań, zainscenizowanych przestępstw w rodzinie i innych brutalności, których dopuścić może się człowiek, które niesympatyzującego z psychologią kryminalną i tematyką seryjnych morderców czytelnika, mogą kompletnie nie zainteresować. Umysł istoty ludzkiej jest przebiegły, niezbadany, niezaprzeczalnie skomplikowany. Nie ma ludzi idealnych; każdy z nas ma jakieś słabości, każdy, jak uwydatnia autor, ma ,,swój zakrwawiony kamień", nawet tacy zwyrodnialcy jak Ed Gein, Ed Kemper, morderca znad Green River, wyznawcy Charlesa Mansona, długo nieuchwytny ,,BTK Killer” i wielu, wielu innych. Zabójcy są wśród nas, to prawda. Zatem w ilu zwykłych zjadaczach chleba, profesorach uczelni, pracownikach budowlanych, czy maklerach giełdowych obudzi się pragnący dominować, manipulować i kontrolować drugiego człowieka w każdym aspekcie jego życia, morderca i intrygant. Słodko – gorzko rozbrzmiewać długo będzie ironia rzeczy, że Jednostka Wsparcia Dochodzeń i inne pokrewne tej organizacji instytucje wkraczają do akcji, wtedy gdy życia ludzkie zostały już dawno stracone, jednak wiele wciąż można uratować.




Obsceniczne szaleństwo i mitologia Lovecrafta. Recenzja komiksu "Neonomicon"

Mroczna, wyjątkowo dogłębna w swej atmosferze, obłędna i zaskakująca w kreowaniu uczucia niepokoju i lęku, oraz tajemnicza, dogłębnie sza...